TARIHSEL SUREC ICINDE TURKLERE UYGULANAN SOVENIST BULGAR POLITIKALARI
"Muhacirler, kaybedilmis topraklar?n aziz hat?ralar?d?r."
M. Kemal ATATURK
1389'dan 1878'e kadar Osmanl? Devleti'nin hosgoru ve adalet dolu himayesi alt?nda varl?g?n? surduren Bulgarlar, bu sure zarf?nda her turlu dini vecibelerini yerine getirme hurriyetine sahip olmus ve hicbir sekilde soyk?r?ma tabi tutulmam?slard?r.Yaklas?k olarak 5 as?r boyunca kardesce bir arada yasam?s olan iki milletin aras?na nifak tohumlar? ekilmis ve birkac sene gibi k?sa bir surede birbirlerine dusman edilmislerdi.
Bulgarlar?n gecmisine bakt?g?m?zda asl?nda Turk olduklar? goze carpar.VI.yuzy?lda Asparukh onculugunde Tuna boylar?na gelip yerlesen Bulgar Turkleri'nin burada Slavlarla yogun bir sekilde temasta bulunmalar? hem Slavlasmalar?na hem de Hristiyanlasmalar?na neden olmustur.Boylece, Turkluk ozelliklerini kaybetmisler ve Ortodoks dunyan?n s?radan bir piyonu olma gorevini ustlenmislerdir.Osmanl? Devleti'nin himayesinde refah alt?nda yasayan bir milletin k?sa zamanda d?s kaynakl? propagandalar?n etkisi alt?nda kalarak ihanet etmesi,onu Rusya'n?n Panislavist soyleminin Balkanlar'daki en hararetli savunucusu haline getirmistir.Bu cercevede, Bulgarlar?n Turklere kars? gerceklestirdigi soyk?r?m hareketlerinde en buyuk pay?n Rusya'ya ait oldugunu soylemek yanl?s olmaz.Nitekim Bulgarlar, bu faaliyetleriyle tarihte Turklere en fazla zarar? dokunan kavimlerden biri olmustur.
1877-1878 Osmanl?-Rus Savas?'n?n ard?ndan galeyana getirilen Bulgarlar, 1.500.000 Turk'un goc etmesine neden olmustur.Bu insan kitlesinin 450.000'i ya perisanl?k ve sefalet icinde olmusler, ya da Bulgar cetelerince katledilmislerdi.1912-1913 Balkan Savaslar?'nda hayal dahi edemeyecegi bir galibiyet kazanan Bulgarlar, bir anda kendilerini Catalca onlerinde bulmuslar ve Osmanl?'dan ele gecirdikleri topraklar uzerinde ak?l almaz cinayetler islemislerdi.Genelini kad?n ve cocuklar?n olusturdugu 500.000 insan?m?z?n barbar Bulgar milislerince katledilmesi olaylar?n hangi boyutlara ulast?g?n? ortaya koymaktad?r.Ayr?ca,Balkan Savaslar? esnas?nda 440.000 kadar Turk'un Anadolu'ya goc ettigi tahmin edilmektedir.
Butun bu insanl?k d?s? uygulamalar?n amac?, Panislavizme inanm?s,tek uluslu bir Bulgaristan yaratmakt?.Bunun icin Turk az?nl?k katledilmeli veya en az?ndan goce zorlanmal?yd?.Zira, nufusunun buyuk cogunlugunu Turklerin olusturdugu bir Bulgaristan'da Panislavist soylem yank? bulamazd?.Bulgarlar?n,bu ak?l d?s? ulkulerine hayat sahas? kazand?rmak icin izlemedikleri yol, uygulamad?klar? strateji kalmam?st?r.Turk isimlerinin Bulgar isimleriyle zorla degistirilmeye cal?s?lmas?,dini faaliyetlerin yerine getirilmesinin engellenmesi,komunizm bahanesiyle camilerin kap?lar?na kilit vurulmas?,Islam'?n ongordugu sunnet olman?n yasaklanmas?,Musluman Turklerin cenazelerini Ortodoks usulleriyle defnetmeye zorlan?s?,Turkce yay?n yapan gazete,dergi ve kitaplar?n bas?m?n?n durdurulmas?,Turkce soyadlar?na -ev,-eva,-ov,-ova gibi Slav kokenli eklerin ilave edilmesi,aile aras?nda dahi Turkce konusman?n yasaklanmaya cal?s?lmas? gibi faaliyetler bu ulkuye erismek icin yap?lan,gorunuste etkili olmas? beklenen ancak pratikte tam bir fiyaskoyla sonuclanan, uygulamalard?r.
Bulgaristan, 1944 y?l?nda komunizmi kabul ederek Soguk Savas Donemi'nde Varsova Pakt?'na dahil olmus ve Sovyetler Birligi'nin etki alan?na girmisti.Komunizmin kabul edilmesiyle bitmesi beklenen facialar bitmemis; aksine artarak devam etmistir.Bulgar yonetiminin, Turkleri Bulgar potas?nda eritip asimile etme cabalar?n? devlet politikas? haline getirdigine tan?kl?k ediyoruz. Bunun icin de 'devlet teroru' uygulamaktan cekinmemistir.Iste, "Tek Komunist Halk" yaratma sevdas?yla tarihsel surec icinde Turk az?nl?g?n nas?l tan?mlad?g?na basit bir ornek: 1950'ye kadar soydaslar?m?z 'Turk Az?nl?g?' seklinde ifade edilirken,1950-1965 y?llar? aras?nda 'Turk Ahalisi', 1965-1976 aras?nda 'Turk Kokenli Bulgaristan Vatandas?',1976 y?l?n?n akabinde 'Bulgar Turkleri' ve son olarak 1984 y?l?ndan sonra 'Muslumanlast?r?lm?s Bulgarlar' tabirleriyle Bulgaristan'daki Turk varl?g?n?n tan?m? s?kca degistirilmistir. Bununla da yetinilmemis,Turklerin yogun olarak yasad?klar? yerlere iliskin 'Bulgarlast?rma-Hristiyanlast?rma' faaliyetlerine bagl? olarak 1948,1951,1964,1969 ve 1970 y?llar?nda c?kart?lan kararnameler,Bulgar yetkililerce titizlikle yurutulmustur.Bulgar devleti bunun meyvas?n?, 1950-1951 doneminde 154.393 Turk'un goc etmesine sebep olarak alm?st?r.
Bulgaristan, bunyesindeki Turk az?nl?g?n temel hak ve ozgurluklerini 27 Kas?m 1919 Neully Su?r-Seine,24 Temmuz 1923 Lozan,18 Ekim 1925 Turk-Bulgar Dostluk,10 Subat 1947 Paris Bar?s,1975 Helsinki Nihai Senedi ve Insan Haklar? Evrensel Beyannamesi gibi uluslararas? antlasmalarla garanti alt?na alm?st?r.Ayn? zamanda, Bulgaristan anayasas?yla bunu onaylam?st?r.Bulgar yonetimi,Turkleri asimile etme faaliyetleriyle yaln?zca uluslararas? antlasmalar? degil;kendi anayasas?n? ve bu anayasaya yasam veren Marksist-Leninist ideolojiyi de cignemistir.
1951'de c?kar?lan kararnameyle komunist ideolojinin Turkler aras?nda yay?lmas? icin Turk az?nl?ga kendi dillerinde egitim ve yay?n yapma haklar? verilmistir.Bu cercevede 'Yeni Is?k','Eylulcu Cocuk','Yeni Hayat' gibi s?k? kontrol alt?nda tutulan gazete ve dergiler c?kar?lm?st?.Ancak,uygulama Bulgar yetkililerin umduklar? sekilde sonuclanmam?st?r.Komunist ideoloji Turk halk? icinde hayat sahas? bulamazken, Turkler aras?ndaki birlik,beraberlik ve dayan?sma artm?s,milliyetci hisler gelismisti.Daha sonra bu olumlu gelisme 1956 y?l?nda Bulgaristan Komunist Partisi'nin Genel Baskanl?g?na Todor Jivkov'un getirilmesiyle golgelenmisti.Iste, bu tarihten sonra komunizmin yap?s?nda bulunmamas? gereken 'din ve milliyet' gibi prensipler yeniden gun ?s?g?na c?km?s;Turklere kars? 'Hristiyanlast?rma-Bulgarlast?rma' ulkusu dogrultusunda sovenist uygulamalara devam edilmistir.Buna bagl? olarak, 12 Ekim 1946 tarihinde devletlestirilen Turklerin ogrenim gordugu 2500 ilkokul,67 ortaokul,1 lise ve ogretmen okulu, Bulgar okullar?yla birlestirilmistir.1959'da Turk az?nl?k okullar? kapat?lm?s,Turkce secmeli ders olarak haftada 2 saate indirilmis ve 1974'te tamamen kald?r?lm?st?r.Yine buna paralel olarak, Turkce yay?n yapan gazete ve dergilerin bas?m? yasaklanm?st?r.Ayr?ca, 17 Ocak 1970 tarihinde Bulgaristan Komunist Partisi Merkez Komitesi ve Politburo yetkilileri, 549 say?l? "gizli tedhis ile milliyet ve din degistirme" karar?n? alm?slard?r ve karar?n uygulanmas? 1968-1972 y?llar? aras?nda Pomak Turkleri'ne yap?lan katliama donusmustur.Bu asimilasyon hareketinde 300.000 Makedon ve 200.000 Pomak Turk'unun silah zoruyla isimleri degistirilmis ve direnen binlerce soydas?m?z sehit edilmistir.
Bulgar yonetimi Pomak Turkleri'ni dunyaya 'Muslumanlast?r?lm?s Bulgarlar' seklinde takdim etse bile asl?na bak?ld?g?nda bunun koca bir yalandan ibaret oldugu anlas?l?r.Pomak Turkleri, Kuman(K?pcak) Turkleri'nin torunlar?d?rlar ve son tahlilde Muslumand?rlar.Boylesine s?k? s?k?ya bagl? oldugumuz Pomak Turkleri'ne 1968-1972 y?llar? aras?nda girisilen asimilasyon hareketine kars? Turk diplomasisinin ve kamuoyunun sessiz kalmas?,olaylar?n dunya kamuoyuna gerektigi gibi duyurulamamas?na ve daha da kotusu 1984-1985 y?llar?nda girisilecek olan yeni soyk?r?m hareketine zemin haz?rlam?st?r.
C?kart?lan kararnamelerle Turkleri Slavlast?ramayacag?n? anlayan BKP Merkez Komitesi Subat 1984'te butun ulke cap?nda asimilasyon kampanyas?n?n h?zland?r?l?p sonucland?r?lmas?na karar vermis ve Bulgar guvenlik guclerini daha aktif bir sekilde devreye sokmustur.Turk isimlerinin Bulgar isimlerle degistirilmesi,Turkce konusman?n yasaklanmas?,Islam dininin icaplar?n?n yerine getirilmesinin engellenmesi, camilerin cesitli gerekcelerle y?k?lmas?,2-16 yas aras? cocuklar?n ailelerinin ellerinden zorla al?narak kreslerde Slav kulturuyle yetistirilmesi,Turklerin askere al?nmay?p 'Trudovak' denilen isci birliklerinde cal?st?r?lmas?,Turk genclerinin Bulgarlarla evlenmeye tesvik edilmesi gibi tarihten gelme birikimlerinden yararlanan Bulgarlar,yapt?klar? soyk?r?m? belgeleyecek hicbir iz ve delil b?rakmama gayreti icine girerek,bu soyk?r?ma digerlerinden ayr? bir atmosfer kazand?rm?st?.Bulgaristan yonetiminin Turklerin yasad?g? yerleri birinci derece askeri yasak bolge ilan etmesi,s?n?rlar?n? dunya bas?n?na kapamas? ve Varsova Pakt? ulkelerine ait bas?n mensuplar?n?n bile bu bolgelere girmelerine musaade etmemesi bu cercevede degerlendirilebilir.
Bulgar guvenlik gucleri ise ilk olarak Guney Bulgaristan'dan baslam?st?r.K?rcaali,Mestanl?,Filibe, Yanbolu, Eski Zagra ve Islimiye gibi yerlesim merkezleriyle koylere bask?nlarda bulunulmus ve zorla isim degistirme yoluna gidilmistir.Bu bask?nlarda direnen yuzlerce soydas?m?z oldurulmus veya Belene,Sofya,Lofca ve Pernik gibi toplama kamplar?na gonderilmistir.1984 sonu itibariyle 1 milyondan fazla soydas?m?z?n isimleri degistirilmis ve Kuzeydogu Bulgaristan'daki Turk yerlesim yerlerine hucum edilmisti.Plevne,Razgrad,Eskicuma,Sumnu,Varna,Silistre ve Osmanpazar? gibi yerlerde de ayn? islem uygulanm?s;yine iskence,zulum ve katliamlar kendini gostermisti.
Bulgar yonetiminin asimilasyon politikalar? devam ederken Turklerin direnis gruplar? kurduklar? gozlenmistir.6 May?s 1989'da 300 kisiden fazla Turk acl?k grevine baslam?s ve bu grevler zamanla protesto yuruyuslerine donusmustur.Sumnu'ya bagl? Mahmuzlar kasabas?nda 10 bin,Bohcalar koyunde 15 bin,Razgrad'ta 5 bin,Dulova'da 5 bin soydas?m?z yuruyusler duzenlemislerdir.Bu yuruyusler esnas?nda Bulgar guvenlik gucleri kalabal?k uzerine ates acarak 30'dan fazla insan?m?z?n olumune ve yuzlercesinin de yaralanmas?na sebep olmustur.Ote yandan, binlerce Turk tutuklanm?s ve surgun edilmistir.
Todor Jivkov'un 29 May?s 1989'da televizyona c?karak Turkiye'yi s?n?rlar? acmaya davet etmesi uzerine,mal varl?g?na el konulmus yuzbinlerce Turk,kanunlara ayk?r? olarak s?n?r d?s? edilmisti.1989'un sonuna kadar yaklas?k 350.000 soydas?m?z Turkiye'ye goc etmisti.Her ne kadar, baz? kaynaklar Bulgaristan'daki Turk nufusunu oldugundan daha az gosterme yoluna gitse de Turkler ulke nufusunun 1/3'unu olusturmaktad?r ve nufus art?s h?z? Bulgarlara oranla daha yuksektir.Bulgar devleti,'Slavlast?rma' politikas?n?n iflas?n? ve Turklere zorla birseyin kabul ettirilemeyecegini kavram?slard?r ki, s?n?rlar? acma yoluna gitmislerdir.
1989'dan 2005'e kadar gecen sure zarf?nda ise Sovyetler Birligi'nin cokmesiyle Bulgaristan'?n Bat?'yla entegrasyon cabalar?na girmesi Turklere kars? daha ?l?ml? politikalar izlemeyi beraberinde getirmistir. Hatta,Turk az?nl?k Ahmet DOGAN'?n onderliginde 'Hak ve Ozgurlukler Hareketi' ad?nda bir parti kurup koalisyon ortag? bile olmuslard?r.Uygulad?klar? sovenist politikalarla Turk az?nl?g? y?ld?ramayan Bulgarlar,deniz cekilse bile tuzunun mutlaka dibinde kalacag?n? gec de olsa anlam?slard?r.Gelecekte ise, Bulgaristan Turklerini ayd?nl?k,bar?s ve refah dolu gunler bekliyor.
.
KAYNAKCA
" AGANOGLU Y?ld?r?m,Osmanl?'dan Cumhuriyete Balkanlar?n Makus Talihi Goc,Kum Saati Yay.,Ist.2001
" ALP Ilker,Belge ve Fotograflarla Bulgar Mezalimi(1878-1989),Trakya Universitesi Yay?nlar?:90/1,Ankara1990
" LUTEM Omer ,Tarihsel Surec Icinde Bulgaristan Turklerinin Haklar?,Balkan Turkleri,ASAM Yay?nlar?, Ankara 2003
" OZBIR Kamuran,Bulgar Yonetimi Gercegi Gizleyemez,Baskent Gazetecilik, Istanbul 1986
" SIMSIR Bilal,Bulgaristan Turkleri(1878-1985),Bilgi Yay?nevi,Istanbul 1986
" TURAN Omer,Gecmisten Gunumuze Bulgaristan Turkleri,Balkan Turkleri,ASAM Yay?nlar?,Ankara 2003
